HAAK BAŞVURUCU (110) KARARI

CROSSBORDERJURISTS (SINIR AŞAN HUKUKÇULAR) DERNEĞİ
HUKUKSUZLUKLARI ARAŞTIRMA VE ANALİZ KURULU (HAAK)

BAŞVURUCU (110) KARARI

 (Karar Numarası: 2024/33)

Karar Tarihi:  28.12.2024

I. BAŞVURU KONUSU

Eğitimci olan Başvurucu (110) tarafından Derneğimize başvuru yapılmış, Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından haksız olarak gözaltına alınıp sonrasında Mersin Sulh Ceza Hakimliği tarafından seyahat özgürlüğünü kısıtlayan ve yaşamını zorlaştıracak bir adli kontrol tedbiri uygulandığı, Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianame yargılamasının Mersin Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yapıldığını, tüm yargılama süresince adli kontrol tedbirinin devam ettirildiği, adli kontrol süresince hakkında verilmiş mahkeme ve hâkimlik kararları ile savcılık taleplerinin incelenmesi, hukuka uygun olup olmadıkları konusunda görüş bildirilmesi ile sürecinde görevli hâkim ve savcıların ceza, tazminat ve disiplin hukuku çerçevesindeki sorumlulukları konusunda kanaatimizi içeren bir rapor düzenlenmesi talep edilmiştir.

Başvurucu rapor yazımında ve yayınlanmasında açık kimlik bilgilerinin kullanılmasına rıza göstermediğini beyan etmiştir.

II. BAŞVURUCUNUN ADLİ KONTROL SÜRECİNDE VERİLEN KARARLAR VE KARAR VEREN YARGI MENSUPLARI

Adli Kontrole Konu Suçlama(lar):

Soruşturma Başlatan Savcılık: Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı

Adli Kontrol Kararı Veren Sulh Ceza Hakimliği: Mersin Sulh Ceza hakimliği

İddianame hazırlayan: Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı

Yapılan Suçlama: Silahlı Terör Örgütü Üyeliği ve Yöneticiliği

Adli Kontrol Talep ve Devam Kararında Dayanak Olarak Kullanılan Veriler:

• Bank Asya’da hesap bulunması
• SGK kayıtları
• Dernek ve Sendika üyeliği
• Gazete aboneliği
• Gülen Hareketi’ne bağlı kurumlarda çalışma
• Bylock programını kullanma iddiası,

Soruşturma ve Yargılama Aşamasında Gözaltı, Adli Kontrol Kararı Veren/Talep Eden Savcı ve Hakimler:

• Başsavcı Mustafa ERCAN (Sicil no: 38231),
• Savcı İhsan DOĞAN (Sicil no: 42011),
• Savcı Mehmet Fatih KALE (Sicil no: 120875),
• Hakim Ali AFŞAR (Sicil no: 150194),
• Hakim Ensar İbrahim BAŞAR (Sicil no: 214988),
• Hakim Gökhan KIZIL (Sicil no: 122392),
• Hakim Gözde TİMUROĞLU (Sicil no: 212272),
• Hakim Gülşah TAZICI (Sicil no: 212243),
• Hakim Mehmet ARSLAN (Sicil no: 42184),
• Hakim Murat KOCACIK (Sicil no: 174542),
• Hakim Neslihan ANİK (Sicil no: 211138),
• Hakim Özgür Kemal KARTAL (Sicil no: 120806),
• Hakim Reşit ÇAĞLAR (Sicil no: 195849),
• Hakim Turan ZONGUR (Sicil no: 216682),
• Hakim Veysel KARS (Sicil no: 211826),
• Hakim Yavuz KOÇ (Sicil no: 39874),

Adli Kontrol Kararının Devamına Karar Veren ADANA Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesi Üyeleri

• BAM Üyesi Hakim Fatma ARIKAN (Sicil no: 40036),
• BAM Üyesi Hakim Mustafa DURMUŞ (Sicil no: 37506),
• BAM Üyesi Hakim Nizamettin ÇALIŞKAN (Sicil no: 41416),

III. DEĞERLENDİRME

Söz konusu kararları incelemek üzere Derneğimizin bir üyesi raportör olarak görevlendirilmiştir.

Raportör görüşünü içerir raporunu Kurulumuza sunmuştur.

Kurulumuz tüm üyeleri tarafından sunulan rapor ve başvurucunun adli kontrol sürecine ilişkin olarak ibraz edilen 2018 yılına ait (8), 2019 yılına ait (3) ve 2021 yılına ait (1) olmak üzere toplam 12 adet karar/talep incelenerek, T.C. Anayasası ve ceza mevzuatı, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümleri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Birleşmiş Milletler ilgili komite ve komisyon kararları ile Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği ve Venedik Komisyonu’nun Türk yargı sistemi, mahkemelerin işleyişi, temel hak ve özgürlüklerin ihlaline ilişkin rapor ve görüşleri doğrultusunda değerlendirme yapılmıştır.

Öğretmen olarak çalışan Başvurucu (110), eğitim alanındaki faaliyetleri, sosyal ilişkileri, dernek ve sendika faaliyetleri ile ve Anayasa ile güvence altına alınan diğer eylemleri aleyhine delil olarak kullanılmış ve hakkında Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından silahlı terör örgüt üyeliği ve yöneticiliği suçlamaları ile soruşturma başlatılmıştır.

Başvurucu (106), Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hakkında başlatılan soruşturma kapsamında gözaltına alınıp sonrasında Mersin Sulh Ceza Hakimliği tarafından ağır bir adli kontrol tedbiri ile serbest bırakılmıştır. Hakkında Mersin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianame sonrasında Mersin Ağır Ceza Mahkemesine silahlı terör örgütüne üye olmak suçlamasıyla adli kontrol tedbiri devam edecek şekilde kamu davası açılmış, yargılama süresince adli kontrol tedbiri devam etmiştir. Hakkında ceza verilen başvurucunun adli kontrol kararı Adana Bölge Adliye Mahkemesi istinaf mahkemesi tarafından da uygun bulunmuştur.

KARARLARDA SOMUT VE HUKUKEN KABUL EDİLEBİLİR BİR DELİL BULUNUP BULUNMADIĞINA İLİŞKİN İNCELEME

Kurulumuza sunulan savcılık, hâkimlik (veya mahkeme) kararları incelendiğinde, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenen adli kontrol tedbirine ilişkin şartların oluştuğuna dair kararı okuyan üçüncü kişiyi ikna edebilecek bir delil değerlendirilmesi yapılmadığı gibi, sadece kanunda yazılı ifadelerin tekrarıyla yetinildiği; kararda yer almayan ancak dosyada var olduğu düşünülebilecek delillerin hukukiliği noktasında bir değerlendirme ve inceleme yapılmadığı; başvurucunun itiraz ve talep dilekçelerinde öne sürdüğü hususların neden kabul edilmediği konusunda hiçbir değerlendirmeye yer verilmediği; AİHM’in 5. madde kapsamındaki içtihatlarında belirlenen delil ve delil değerlendirme kriterlerinin karşılanmadığı, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle teminat altına alınan hakların kullanımının geriye dönük ve ayrımcılık temelli olarak kişi aleyhine suçlama delili olarak kullanıldığı Kurulumuz tarafından gözlemlenmiştir. Başvurucu aleyhine somut ve kabul edilebilir bir delil ileri sürülmediği gibi, Anayasa tarafından açıkça güvence altına alınan, meşru olarak icra ettiği faaliyetleri doğrudan suçlama olarak soruşturma ve yargılama aşamasında kullanılmıştır.

KARARLARIN GEREKÇELİ OLUP OLMADIĞI HUSUSUNDA YAPILAN İNCELEME

Anayasa’nın 141. maddesi ile emredilen ve CMK’nın 34. maddesinde tekrarlanan ve uluslararası insan hakları sözleşmeleri ile güvence altına alınan, mahkeme ve hâkimlik kararlarının gerekçeli olması şartının karşılanmadığı;  sebep-sonuç ilişkisi tesis edilmediği, söz konusu kararlarda sadece yasa maddelerinde yer alan ölçütlerin tekrar edildiği, kararlarda bireyselleştirme yapılmadığı, ölçülülük-orantılılık-gereklilik gibi kıstasların karşılanmadığı, bu nedenle başvurucunun karara karşı etkin bir itiraz hakkı kullanmasının önlendiği görülmüştür.

Başvurucu aleyhine gerek adli kontrol talep yazısı ve adli kontrol kararında, gerek iddianamede ve gerekse kararlarda gösterilen ve kullanılan bilgi ve belgelerin başvurucunun üzerine atılı ve adli kontrol tedbirine dayanak olarak kullanılan silahlı terör örgütü üyeliği suçlamasını ispatlamaya, adli kontrol tedbirini haklı ve makul göstermeye yeterli önem ve değerde olmadığı; bu verilerin yukarıda isimleri yazılı hâkim ve savcılar tarafından keyfi yorumlamaya tabi tutulup, bunlardan çıkartılması mümkün olmayacak önem ve ağırlıkta sübjektif sonuçlara varıldığı, varılan sonuçlar ile bunlara dayanak olarak kullanılan veriler arasında mantık ve hukuk ilkeleri ile uyumlu, üçüncü kişileri ikna edebilecek mahiyette bir bağlantı kurulmadığı Kurulumuzca gözlemlenmiştir.  

Bu çerçevede AİHM Büyük Dairesi’nin 26 Eylül 2023 tarihli Yalçınkaya v. Türkiye kararı, özellikle Bylock uygulamasını kullandığından bahisle ve/ya legal olarak faaliyette bulunan kurumlara üyelik veya faaliyetlerine katılmaları nedeniyle gözaltına alınan, tutuklanan, adli kontrol tedbiri uygulanan, yargılanan ve/ya mahkum olanlar açısından önemli bir içtihattır. AİHM bu içtihadında, bu veriler nedeniyle kişilerin örgüt üyeliği suçlamasıyla yapılan soruşturmanın ve yargılamanın AİHS’in 6.maddesi (adil yargılanma hakkı), 7.maddesi (kanunsuz suç ve ceza olmaz) ve 11.maddesi (toplantı ve dernek kurma özgürlüğü) ihlaline sebebiyet vereceğine hükmetmiştir. Bu içtihat gerekçesinde yer verilen hususlar göz ardı edilerek yapılan her gözaltı, tutuklama, adli kontrol ve yargılama, ikna edici ve somut gerekçeleri barındırmadığı sürece açık bir hukuka aykırılık teşkil edecektir. AİHM bu içtihadında ve benzeri içerikteki diğer kararlarında kişilerin yasal faaliyet ve ilişkilerinin değil adli kontrol tedbiri en basit bir suçlama vesilesi ya da delili olarak kullanılamayacağına açıkça karar vermiştir.

Bu haliyle söz konusu kararların gerekçesiz olduğunun, başvurucunun evleviyetle “gerekçe hakkının” ihlal edildiğinin kabul edilmesi gerektiği;  gözaltına alınmayı veya adli kontrol tedbirini haklı kılabilecek hukuken geçerli delile dayanan suçlamaya dayanmadığı kanaatine varılmıştır.

KARARLARI VEREN HÂKİM VE SAVCILARIN TARAFSIZLIĞINA VE BAĞIMSIZLIĞINA DAİR DEĞERLENDİRMELER

2014 sonrası Türk yargı sisteminin bağımsızlığına ve hakimlik-savcılık teminatına dair düzenlenen AB İlerleme Raporları, BM Komite ve Komisyon Kararları, Venedik Komisyonu Kararı, AİHM içtihatları, MEDEL ve diğer Avrupa hakim ve savcı örgütleri raporları, uluslararası insan hakları örgütleri rapor ve değerlendirmeleri birlikte incelendiğinde, yargının üzerinde siyasetin yoğun bir etkisinin olduğu, hakim ve savcıların atama, nakil ve yetkilendirilmelerinin şeffaf ve denetlenebilir olmadığı, iktidar aleyhine karar veren hakim ve savcıların görev yerlerinin değiştirildiği, haklarında disiplin soruşturması başlatıldığı veya ihraçlarına karar verildiği; yapılan yasal düzenlemeler ile yargının işleyişine doğrudan müdahale edildiği, siyasi yönü bulunan soruşturma ve yargılamalarda AİHM içtihatları ile somutlaşan ve çerçevesi çizilen ilke ve usullere riayet edilmediği anlaşılmıştır.

Hukuka uygunluğu tartışmalı delillere dayalı olarak, gerekçesiz şekilde verilen adli kontrol ve adli kontrol devam kararları ve bu kararlar neticesinde uzunca süre başvurucunun adli kontrol tedbirine muhatap olması ile kararda yer verilen ön kabuller birlikte değerlendirildiğinde söz konusu yargı mensuplarının önyargılı, taraflı ve ayrımcılık temelli bir yaklaşım sergiledikleri konusunda tarafımızda kuvvetli bir şüphe oluşmuştur.

Verilen kararların ceza ve ceza yargılama hukukunun temel ilkelerine tamamen aykırı olduğu, karar veren hâkim ve savcıların verdikleri kararlarda başvurucuya atfedilen suçun yasal şartlarının oluşup oluşmadığına dair değerlendirmelerden ziyade, başvurucunun ideolojisini, dini görüşünü, ait olduğu sosyal grubu, ırkını ve/ya siyasi tercihlerini göz önüne aldığı, böylece yargıçların objektif ve sübjektif bağımsızlıklarını, savcıların ise tarafsızlıklarını kaybettikleri konusunda Kurulumuzda kanaat oluşmuştur.

IV. KARAR VERENLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN DEĞERLEDİRİLMESİ VE SONUÇ:

Başvurucunun talebi doğrultusunda yapılan inceleme sonucunda, söz konusu kararların uluslararası insan hakları hukuku çerçevesinde kabul edilen ilke ve gereklilikleri karşılamadığı; Türk Anayasa’sı ve ceza mevzuatının aradığı gerekçeli olma, somut delillere dayanma, lehe ve aleyhe olan talep ve iddiaları içerme gibi gereklilikleri karşılamadıkları bu nedenle söz konusu kararların hukuken meşru ve kabul edilebilir, sonuç doğuracak nitelikte olmadıkları Kurulumuzca değerlendirilmiştir.

Yukarıda yer verilen gerekçeler ve kabule göre, soruşturma ve/ya yargılama aşamasında Başvurucunun adli kontrol tedbirine karar veren hâkim ve savcıların muhtemel hukukî sorumlulukları Kurulumuzca aşağıdaki gibi tespit edilmiştir:

Ceza Hukuku sorumluluğu:

Yukarıda isimleri yazılı yargı mensubu yargı mensupları hakkında, hukuka aykırı yöntemlerle, hukuken geçerli bir delil olmaksızın ve gerekçesiz gözaltı ve adli kontrol kararı vermek ve/ya devam ettirmek suretiyle TCK’nun 37. maddesi yollamasıyla TCK’nun 109/1; 109/2; 109/3-b,c; 109/4 maddelerine temas eden KİŞİYİ HÜRİYETİNDEN YOKSUN KILMA SUÇU nedeniyle soruşturma yapılması gerektiği,

Adı geçen yargı mensuplarının, başvurucuya yönelik kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu; siyasal saiklerle ve mağdurla birlikte toplumun bir kesimine karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlediklerine dair haklı nedenlerin bulunduğu gözönüne alındığında TCK’nun 77/1-d maddesine temas eden İNSANLIĞA KARŞI SUÇ bağlamında soruşturulmaları gerektiği,

Dosya bağlamında şartları oluştuğu takdirde adları geçen yargı mensuplarının;

• Konut dokunulmazlığının ihlali (TCK md. 116)
• Dilekçe hakkının kullanılmasının engellenmesi (TCK md. 121)
• Nefret ve ayırımcılık (TCK md. 122)
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal (TCK md. 132)
• Özel hayatın gizliliğini ihlal (TCK md. 134)
• Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme (TCK md. 136)
• Verileri yok etmeme (TCK md. 138)
• Resmî belgede sahtecilik (TCK md. 204)
• Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK md. 206)
• Görevi kötüye kullanma (TCK md. 257)
• Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (TCK MAD md. DE 261)
• Suç uydurma (TCK md. 271)
• Yargı görevi yapanı, bilirkişiyi veya tanığı etkilemeye teşebbüs (TCK md. 277)
• Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme (TCK md. 281)
• Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (TCK md. 288)

Suçlarından sorumlu olabilecekleri,

Disiplin Hukuku sorumluluğu:

Anayasa ve uluslararası sözleşmelerden kaynaklı yükümlülüklerini yerine getirmeyen yukarıda isimleri yazılı hâkim ve savcılar hakkında Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından meslekten ihraçlarını konu alan bir disiplin soruşturması yapılması gerektiği,

Özel Hukuk sorumluluğu:

Başvurucunun uğradığı maddi ve manevi zararları bağlamında Devlet aleyhine ulusal ve uluslararası yargı mercileri nezdinde açılacak davalar sonucunda ödenmesi kuvvetle muhtemel tazminat miktarlarından yukarıda isimleri geçen hâkim ve savcıların rücuen sorumlu tutulmaları gerektiği,

Sonucuna varılmıştır.

Vardığımız sonuca, isimleri yazılı hâkim ve savcıların gıyabında varılmıştır.

Söz konusu yargı mensupları, kendileri veya temsilcileri vasıtasıyla değerlendirmelerimize ve vardığımız sonuca itiraz etme hakkına sahiptirler.

Böyle bir itiraz gerçekleştiğinde, yapılan itirazı ve sunulan bilgi ve belgeler kamuoyu ile paylaşılacak ve yaptığımız değerlendirme ve tespitler yeniden gözden geçirilerek tamamen veya kısmen değiştirilebilecektir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

ÜYE                                                 ÜYE                                                 ÜYE